Er hangen geen spinnenwebben, nergens zijn vochtplekken op het plafond en ongedierte valt er niet te bespeuren. Toch is dit een oud huis en dat voel je. Zonder meubels en met afgekalfde muren lijkt het wel een krakerspand. Bovenop de stoffige open haard staan een paar Vedetten die hier schijnbaar al jaren wachten op een dorstige om te lessen. “Er is ook geen verwarming, die komt later nog.”
Een bouwval zou je denken, en toch wordt dit gebouw voor velen een nieuw startpunt in hun leven. Een opknapbeurt is nodig en zelfs noodzakelijk, maar de twee vrouwen die er nu rondlopen en alles inspecteren, druk pratend over alle zaken die nog moeten gebeuren, hebben veel moed en zijn overtuigd dat dit de goede keuze was.
Een stukje jeugd
“Op mijn zeventien jaar heb ik mijn boeken in de beek gegooid”, vertelt één van hen. “Als je dan gaat werken zonder diploma voel je meteen dat je een fout hebt gemaakt. Je moet je bewijzen. Het is vechten om op niveau te komen, om telkens beter werk te vinden. Elke vijf jaar ben ik veranderd van job. Dat was niet altijd even makkelijk. Via familie kreeg ik een job bij een bedrijf maar daar wilden ze geen vrouwen. Het was een hele strijd om die discriminatie te overwinnen, maar het lukte me wel, ook al ging ik enkele jaren later weg uit het bedrijf. Na nog een paar andere werkplekken vond ik uiteindelijk mijn passie: fotografie.”
“Mijn passie is vooral omgaan met mensen”, zegt de ander. “Ik ben leerkracht en daar haal ik veel plezier uit. Oorspronkelijk wou ik alles behalve in het onderwijs werken, maar ondertussen geef ik toch al 33 jaar les. Het is altijd interessant om met de jeugd te praten over de zaken die hen aangaan, vooral onderwerpen in de maatschappij. Het houdt je geest open en ergens blijf je een stuk jeugd in je lichaam bewaren. Ook samen praten over boeken – nog zo’n passie van me – geeft me altijd de motivatie die job te blijven doen.”
Rolling Stone
Voordat er verder kan worden gepraat over hun passies valt het gesprek in de plooi van dit huis. De motivatie spat er bij de vrouwen vanaf. Die vrouwen zijn Marie-Jeanne en Mia en onder hun impuls worden in dit huis binnenkort jonge vluchtelingen opgevangen die anders uit de boot vallen. Vol enthousiasme vertellen ze over elk detail van de onderneming, elkaar afwisselend en aanvullend. “Ons plan is enkele 17- en 18-jarigen hier tijdelijk onder te brengen en hen te helpen zich te integreren en werk te zoeken”, vertelt Mia. “Zo willen we ze meenemen naar verschillende sport- en cultuurevenementen, en hen daarnaast bijstaan om Nederlands te leren.”
“De nadruk ligt wel op tijdelijk verblijf”, gaat Marie-Jeanne verder. “We willen met ons initiatief voorkomen dat zulke jonge mensen op straat belanden en hen een duwtje in de rug geven vooraleer ze op eigen benen staan. Sommigen van hen hebben heel traumatische ervaringen achter de rug en verlangen naar een warm nest waar ze kunnen uitrusten. Vandaar hebben we als naam voor deze onderneming ‘A Rolling Stone’ gekozen, omdat we hopen dat eenmaal de steen begint te rollen, hij steeds verder gaat en ook andere mensen meeneemt in dat verhaal.”
Renovatie
Momenteel komt de steen wel onder stoom. Op 28 maart werd het initiatief door Vluchtelingenwerk Vlaanderen nog gelauwerd als winnaars bij de actie Gastvrije Gemeente. De eerste stap is gezet en de twee vrouwen krijgen meer en meer positieve signalen uit hun omgeving, zelfs materiële hulp. “In het begin waren mensen nogal wantrouwig tegenover onze bedoeling, maar we vonden echt dat dit moest gebeuren”, vertelt Mia.
“Er hangt veel af van waar je wieg staat. Het bepaalt welke kansen je krijgt in het leven. Iedereen kan altijd geluk of ongeluk kennen en dan is het aan degenen die het beter hebben om anderen te helpen. Iedereen moet zich kunnen ontplooien. Nu we vastberaden zijn door te zetten, is de perceptie wel veranderd en worden we bijgestaan door vrienden en familie. De eigenaar van dit huis – dat we huren – werkt in een IT-bedrijf en zal gratis internet komen installeren, plus een laptop voor elke vluchteling zodat ze kunnen werken. Een vriend van ons gaat verhuizen en is een paar tafels, kasten en bureaus komen leveren.”
“Ook de vluchtelingen zelf zullen een deel van het werk doen”, vult Marie-Jeanne aan. “Ze zullen schilderen en andere klusjes opknappen samen met lotgenoten van het OCMW die er een vergoeding voor krijgen. Zo werken en helpen ze elkaar tegelijkertijd. Het OCMW is blij met de samenwerking, want het wordt momenteel overstelpt met aanvragen om hulp. Wij kunnen met A Rolling Stone mee aan die vraag tegemoetkomen.”
Extreem luid en ongelooflijk dichtbij
Ondanks hun grote passie voor dit project zijn er natuurlijk nog andere liefdes in hun leven, zoals ze al eerder vertelden. Bij Marie-Jeanne is het fotografie, bij Mia lezen, maar al snel wordt duidelijk dat de twee in elkaar overvloeien. Eén vonkje bij wijze van aanzet en ze zetten de hele boel in brand met hun levendige discussies over hun lievelingsboeken en favoriete fotografen. Even is de journalist uit hun zicht verdwenen.
“In mijn humaniora las ik zeker drie boeken per week. Op mijn dertiende had ik alle boeken van de bibliotheek verslonden en in mijn hoogmoed dacht ik toen dat ik Multatuli wel zou aankunnen. Niet dus. Toch zijn boeken cruciaal geweest in mijn vorming als mens. Bij mijn leerlingen probeer ik lezen te stimuleren en help ik hen een boek te vinden dat echt bij hen past. Vier uur per week zitten ze bij mij in de klas, dus ik ken hen wel voldoende om bepaalde titels of auteurs aan te raden.”
“Een liefdevolle keuze maken, ook al is ze voor anderen onbegrijpelijk”
“Als ik aan favoriete boeken moet denken, schiet me meteen ‘Extreem luid en ongelooflijk dichtbij’ te binnen. Je kruipt in de huid van een autistische jongen die zijn vader verliest bij de aanslagen van 11 september en zijn houvast zoekt in de wereld. Voor mij was dat een hele verrijking. ‘De vier maaltijden’ van Meir Shalev is ook zo’n heerlijk boek, over een kind dat niet weet wie zijn vader is en elk jaar bij de drie mogelijke papa’s gaat dineren.”
“En iets dichter bij huis, Tom Lanoye met ‘Sprakeloos’, een boek over de dood van zijn moeder. Vooral die ene zin: ‘Misschien kan liefde maar één ding echt. Uit liefde doden’ over de vraag wanneer een leven menswaardig is. Dat is een liefdevolle keuze maken, ook al is ze voor anderen onbegrijpelijk.”
Ethische beslissing
“Er bestaan heel veel soorten fotografie. Ik doe vooral aan documentaire fotografie, een verhaal naar de mensen brengen waar een doel aan gekoppeld is. Artistiek begaafd ben ik helemaal niet dus probeer ik de beste foto te maken die het verhaal het beste illustreert. Een tijdje geleden heb ik als project een jaar lang een groep Irakezen gevolgd die hier nieuw in België aankwamen. Na dat jaar kreeg ik te horen dat ze allemaal werden teruggestuurd. Toen ik dat vernam, zakte de moed mij in de schoenen en wilde ik zelfs stoppen met fotografie. Tijdens dat fotografieproject leer je die mensen kennen en voel je met hen mee – dat kan ook niet anders.”
“Fotografie is de aanzet tot verrijking van geest en verstand”
“Op de academie zei ik dat het voor mij hier ophield. Ik wil niet de ellende van de mens fotograferen, tenzij er perspectieven voor hen zijn. De academie ziet liever triestige foto’s want die spreken de mensen meer aan, alleen is dat mijn ding niet. Fotografie moet de wereld tonen zoals die is, dat begrijp ik. Maar waar ik een probleem mee heb, is het dilemma als je naast iemand in nood staat. Maak je een foto of help je die persoon? Zoiets is een heel moeilijke ethische beslissing.”
Andere blik
“Telkens als ik een foto zie van iemand die is doodgeschoten, vraag ik me af in welke toestand die fotograaf was. Wie weet, had hij kunnen helpen. Gelukkig kwam er goed nieuws voor het Irakese gezin en zijn ze ondertussen genaturaliseerd, zo kon ik met volle moed verder gaan met fotografie!”
“Wat mij zo aanspreekt, is dat fotografie je een andere blik geeft en je tegelijkertijd ook doet zoeken. Die speurtocht naar goede foto’s brengt je overal, naar buiten, naar musea, naar het leven van andere mensen,… overal kan je foto’s maken. Net zoals bij boeken kom je in de leefwereld van andere personen. Toen ik het Irakese gezin volgde, was ik geïnteresseerd in de situatie in Irak en heb ik er veel over gelezen. Hoe is de politieke situatie daar? Hoe ziet Bagdad eruit? Voor mij is fotografie de aanzet tot een verrijking van zowel de geest als het verstand.”
Magnum
Meer en meer raken hun persoonlijkheden verstrengeld. Bij de vraag wie hun idool van hun vakgebied is, antwoordt de lezer met een fotograaf en de fotograaf met een schrijver. Een passie betekent bij de twee vrouwen niet afsluiting van de rest, maar een uitschieter van een breed scala aan interesses die ze vol genot volgen en beleven. Mia zit naast haar werk ook in de gemeenteraad van Sint-Niklaas, speelt accordeon en gaat elk jaar nog naar Pukkelpop. Marie-Jeanne is dan weer een Spinoza-liefhebber, leest dichtbundels als ze in de file staat en gaat vaak naar lezingen.
“Qua fotograaf is Anton Corbijn wel een voorbeeld voor me”, vertelt Mia. “Het is wel iemand die vooral in de muziekwereld zat, maar aan zijn foto’s van artiesten zag je dat hij gerespecteerd werd door die mensen. Hij was niet iemand die in de marge mee op tournee ging, maar iemand die mee in die wereld stond.”
“Ja”, zegt Marie-Jeanne. “Het zijn prachtige portretten. Daaraan kon je ook zien hoe die artiesten zijn en welke stemmingen ze hadden. Ik kijk vooral naar wat de Magnumfotografen doen. Magnum is een vereniging van fotografen en om er bij te horen moet je echt bij te beteren zijn. Voor België zit er bijvoorbeeld Carl De Keyser bij, en ik kan er nog wel een paar opnoemen.”
Kritisch denken
“Michiel Hendrickx misschien”, zegt Mia.
“Die zit er niet bij”, zegt Marie-Jeanne. “Ik volg hen allemaal omdat ze elk hun eigen stijl hebben. Dat moet ook wel, uitblinken, anders geraak je nooit aan de top. Bij schrijven is het ook zo. Er zijn zoveel boeken op de markt dus waarom zouden ze de jouwe lezen?”
“Echte lievelingsschrijvers/schrijfsters heb ik niet meteen, maar ik kan genoeg boeken opnoemen die ik echt fenomenaal vind. ‘Haaienkoorts’ over het vangen van de Groenlandse haai, ‘De Bekeerlinge’, over een verboden liefde tussen een joodse jongen en een christelijk meisje en al de omzwervingen die ze moeten afleggen…”
“Of ‘Knielen op een bed violen”, zegt Marie-Jeanne plots.
“O ja! Dat is een boek dat me zo heeft aangegrepen”, bevestigt Mia. “Het zijn vooral boeken die je laten snappen waarom mensen het lastig hebben met sommige zaken en dat je er soms helemaal niets aan kunt doen. Toch kan je eraan ontsnappen als je kritisch denkt, blijft vragen stellen en altijd de alternatieven overweegt.”
De discussie over boeken gaat een nog een tijdje door. Titels vliegen door de kamer en telkens worden ze de hemel in geprezen door de twee vrouwen. Als hun vitaliteit voor ‘A Rolling Stone’ ook maar in de buurt komt van hun passie voor boeken, wordt dit ongetwijfeld een steen die rolt tot in de eeuwigheid.
Geschreven door: Joran Simoens
Foto door: Joran Simoens
(Burger)Initiatief: https://www.facebook.com/ARollingStoneSintNiklaas/
